Nữ Thủ tướng giữ chức 7 giờ của Thụy Điển

54 tuổi, với mái tóc vàng suôn thẳng và thái độ nghiêm túc, Andersson tự mô tả mình là một "phụ nữ tốt bụng, chăm chỉ", thích gánh vác trách nhiệm.

Lãnh đạo đảng Dân chủ Xã hội Magdalena Andersson ngày 24/11 trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Thụy Điển sau khi được quốc hội bầu, 100 năm kể từ cuộc bầu cử đầu tiên phụ nữ được tham gia bỏ phiếu.

Tuy nhiên, chỉ sau 7 giờ, Andersson tuyên bố từ chức do dự luật ngân sách của bà không được thông qua và các nghị sĩ ủng hộ đề xuất do phe đối lập đưa ra.
Hidden Content
Magdalena Andersson tham dự một cuộc họp báo của đảng Dân chủ Xã hội ở Stockholm, Thụy Điển, hồi tháng 9. Ảnh: Reuters.
Trong giới chính trị, bà nổi tiếng là người bộc trực và thẳng thắn. Một chương trình truyền hình gần đây gọi bà với biệt danh "máy ủi". Được đánh giá là rất có năng lực trong 7 năm giữ ghế bộ trưởng tài chính, Andersson nổi tiếng với câu khẩu hiệu "Thụy Điển có thể làm tốt hơn".
Bà tạo dựng được tên tuổi ở châu Âu vì ủng hộ những hạn chế tài khóa khi Thụy Điển cùng Áo, Đan Mạch và Hà Lan, với tư cách là "bộ tứ tiết kiệm", vận động cho một kế hoạch phục hồi của EU hậu Covid-19 "thắt lưng buộc bụng" hơn.
"Bà ấy có cách tranh luận hơi giống Angela Merkel. Không phải lúc nào cũng truyền đạt rõ ràng, nhưng bà ấy cuối cùng luôn chiến thắng các cuộc tranh luận vì không ai khác thực sự có thể phản bác. Bà ấy nắm vững mọi chi tiết", Anders Lindberg, biên tập viên chính trị tại nhật báo Aftonbladet, nhận xét.
Sinh ra tại thành phố Uppsala, nơi có ngôi trường đại học nổi tiếng tồn tại từ thế kỷ XV Uppsala, Andersson là con gái duy nhất của một giáo sư đại học và một giáo viên.
Tên tuổi Andersson lần đầu tiên được biết đến không phải trên sân khấu chính trị mà là ở đấu trường thể thao. Bà hai lần giành huy chương vàng giải bơi lội trẻ quốc gia của Thụy Điển.
Andersson từng theo học tại Trường Kinh tế Stockholm và có thời gian ngắn học tại Harvard. Bà đã tích cực hoạt động trong đảng Dân chủ Xã hội từ sớm, tham gia liên đoàn thanh niên của đảng này ở tuổi 16.
Năm 1996, bà trở thành trợ lý cho Thủ tướng Goran Persson.
"Tôi nghĩ bà ấy rất muốn thể hiện mình là người đi lên từ những công việc cơ bản. Tất nhiên, bà ấy cũng là người xuất thân từ tầng lớp ưu tú trong học tập", Jonas Hinnfors, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Gothenburg, cho hay.
Dù định vị bản thân thuộc phe cánh tả trong đảng, Andersson những năm gần có cách tiếp cận "thực dụng", cởi mở chấp nhận khi đảng này ngày càng phát triển theo hướng trung lập, Hinnfors cho biết.
Nhưng bên dưới bản chất thực dụng đó lại ẩn chứa nhiều điều bất ngờ. Bà mẹ hai con, kết hôn với một giáo sư kinh tế, là fan của ban nhạc rock metal System of a Down.
Andersson đã đặt ra ba ưu tiên khi trở thành lãnh đạo đảng Dân chủ Xã hội, gồm giải quyết các băng nhóm tội phạm, cải cách phúc lợi nhà nước và đối phó biến đổi khí hậu.
Andersson muốn Thụy Điển làm gương bằng cách đầu tư vào năng lượng tái tạo và cắt giảm phát thải khí nhà kính. Theo bà, hệ thống y tế và phúc lợi của Thụy Điển cần được cải thiện hơn nữa bằng đầu tư công thay vì chỉ dựa vào tư nhân.
Bà cho rằng chính phủ phải giải quyết các vấn đề xã hội từ gốc rễ mới có thể xử lý bạo lực băng đảng. "Bạo lực là liều thuốc độc đe dọa toàn bộ cộng đồng chúng ta", bà nói.
Andersson muốn tuyển dụng thêm cảnh sát và công tố viên nhằm tăng cường hệ thống thực thi pháp luật, với mục tiêu đào tạo thêm 3.000 sĩ quan vào năm 2024.
Bà kêu gọi người dân thể hiện "trách nhiệm cá nhân" bằng cách không để tiền chảy vào các doanh nghiệp có nghi vấn hay thế giới ngầm tội phạm. "Không gì khác hơn là phải huy động toàn xã hội cùng tham gia", bà nhấn mạnh.
Andersson đã quyết định từ chức sau một loạt diễn biến bất ngờ. Trước cuộc bỏ phiếu ở quốc hội ngày 24/11, bà đã thiết lập thỏa thuận với đảng Cánh tả để đổi lấy sự ủng hộ của đảng này. Tuy nhiên, thỏa thuận nói trên khiến đảng Trung tâm tức giận và rút lại ủng hộ đối với dự luật ngân sách của Andersson, khiến nó không đủ số phiếu bầu để được thông qua tại quốc hội.
Thay vào đó, các nhà lập pháp thông qua dự luật ngân sách do phe đối lập gồm đảng Bảo thủ, đảng Dân chủ Cơ đốc giáo và đảng Dân chủ Thụy Điển cực hữu đưa ra. Lãnh đạo đảng Xanh, bên kết hợp với đảng Dân chủ Xã hội của Andersson để hình thành chính phủ, tuyên bố rằng ông không thể chấp nhận được luật ngân sách của phe cực hữu nên rút khỏi liên minh.
Động thái này khiến Andersson từ chức vì theo thông lệ hiến pháp, chính phủ liên minh nên được xóa bỏ khi một đảng trong liên minh rút lui. "Tôi không muốn lãnh đạo một chính phủ bị nghi ngờ về tính chính thống", Andersson nói.
Sau khi Andersson từ chức, chủ tịch quốc hội Thụy Điển sẽ quyết định bước tiếp theo của quá trình tìm kiếm chính phủ mới. Giới chuyên gia cho rằng Thụy Điển có thể mở cuộc bỏ phiếu thủ tướng mới trong vài ngày tới và Andersson sẽ lại là ứng viên.
Cơ hội tái đắc cử của Andersson khá cao khi đảng Xanh và đảng Cánh tả đã thông báo sẽ hậu thuẫn bà. Đảng Trung tâm hứa sẽ bỏ phiếu trắng, đây là động thái ủng hộ vì theo hiến pháp Thụy Điển, thủ tướng có thể được phê chuẩn miễn là đa số thành viên quốc hội, tối thiểu 175 nghị sĩ, không chống lại người đó.
Mặc dù các đảng kể trên có bất đồng ý kiến, họ ủng hộ Andersson vì mục tiêu chung là giữ cho đảng Dân chủ Thụy Điển cực hữu không có vai trò trong chính phủ.
Andersson đã bày tỏ mong muốn sớm quay lại vị trí thủ tướng. "Tôi sẵn sàng trở thành thủ tướng của một chính phủ chỉ do đảng Dân chủ Xã hội cầm quyền", bà nói.

Vũ Hoàng (Theo AFP, National News)